Wijnruit - Ruta graveolens

Inhoudsstoffen

een vluchtige olie, een reeks cumarinen, flavonoïden en alkaloïden (sommige alkaloïden zijn giftig). Het flavonoïde rutine, ook vitamine P geheten, wordt vaak als voedingssupplement gebruikt. Rutine maakt de haarvaten minder breekbaar, werkt ontstekingswerend en tegen oedeem. Een ander door studies vastgesteld feit is dat wijnruit de werking van adrenaline in het lichaam verlengt.

Alexander en Ann Shullgins beweren in Pikhal: A chemical love story dat wijnruit een stof bevat die in de lever omgezet kan worden in het hallucinogeen MMDA-3a (2-methoxy, 3,4- metylenedioxyamphetamine). Dezelfde stof wordt ook aangetroffen in citrusvruchten. Mogelijk speelt deze stof een rol in het effect van wijnruit.

Informatie

De naam wijnruit komt van het gebruik de plant aan wijn toe te voegen om de giftigheid van de wijn weg te nemen. De geur van wijnruit is doordringend en eigenaardig; de naam 'graveolens' betekent dan ook 'sterk ruikend'. De naam 'ruta' komt van het Griekse 'reuo' en betekent 'bevrijden'. Mogelijk duidde die naam op de effectiviteit van het kruid bij verschillende aandoeningen.

In de tijd van Plinius, een Romeinse arts uit de eerste eeuw na christus die twee boeken schreef over medische botanie, achtte men het kruid geschikt voor behandeling van maar liefst 84 ziekten, zo vermeldt de Kroniek der geneeskruiden van Richard le Strange. "Volgens Plinius kon men een aftreksel van wijnruit het beste in de open lucht tot zich nemen en hij vermelde ook dat doodgravers, beeldhouwers en schilders uit zijn tijd wijnruit aten om hun gezichtsvermogen te bevorderen." In een ander populair kruidenboek, Kruiden van Lesley Bremness, staat dat er meer dan een millenium later, 'Leonardo da Vinci en Michelangelo beiden beweerden dat dankzij de metafysische krachten van wijnruit hun gezichtsvermogen en creatieve vermogens verbeterd waren." Het woord metafysica legt een mooie link tussen het medische en het magische aspect van wijnruit. Immers, ook als magische plant heeft wijnruit een indrukwekkend curriculum vitae.

Vermeende en echte heksen, vaak slechts genezeressen, verwerkten in de Middeleeuwen wijnruit in veel van hun recepten. Wijnruit is ook een der belangrijkste planten in de Italiaanse heksencultus van de maangodin Diana en haar dochter Aradia. Deze Italiaanse aanhangers van La Vecchia Religione, de oude religie, gebruiken wijnruit vaak voor liefdesmagie. Dit niet zozeer als afrodisiacum met de bedoeling lichamelijke prikkels te veroorzaken, maar wel om gracieus contact te leggen op spiritueel niveua. Herb of Grace heet wijnruit dan ook terecht in het Engels.

Ook de omstreden, want extreem-rechtse standpunten verkondigen Nederlandse kruidenmevrouw Melly Uyldert prijst wijnruit voluit. De plant zou volgens haar vooral van pas komen bij het sterken van de menselijke wil, wanneer die zich verslagen voelt en de innerlijke kracht te zwak lijkt om de materie nog te kunnen beheersen. Maar ook de Katholieke kerk leek wel iets te zien in de plant en liet wijnruit in wijwater drenken om er dan mee rond te sprenkelen. Toen de Spanjaarden wijnruit meenamen naar de nieuwe Wereld, kenden de Indianen ook meteen een medische en magische rol toe aan het kruid.

De plant wordt ook als sierplant in tuinen gebruikt, vanwege de blauwgrijsachtige bladeren. De plant is een halfheester en wordt tot 1,2 m hoog. De stengel is aan de voet soms houtig. De bladeren zijn veerdelig en bestaan uit spatelvormige deelblaadjes. Als het blad tegen het licht wordt gehouden ziet men lichte naaldvormige vlekjes: de kliertjes die etherische olie bevatten. De wijnruit bloeit in juli en augustus met viertallige, gele bloemen met uitzondering van de centrale bloem aan de top van de hoofdas die vijftallig is. De bloeiwijze is een tuil. De plant kan zeer goed tegen hitte en droogte.

Wijnruit werd vroeger voor medicinale doeleinden gebruikt, maar is vanwege de giftigheid nu alleen in homeopathische verdunning nog in gebruik. In diverse landen wordt het kruid nog wel in de keuken gebruikt, maar hier vinden we de smaak over het algemeen veel te bitter. Bladeren en vruchten worden in de Ethiopische, Griekse en Mediterane keuken veel gebruikt. In het noorden van Italie wordt vaak gebruikt om de grappa, een sterke drank, te aromatiseren met digestieve eigenschappen (grappa alla ruta). Het is ook een onmisbaar ingrediënt in 'Hamburger palingsoep'. Wijnruit heeft in grote hoeveelheden een hallocinogene uitwerking.
De olie wordt veel in parfums gebruikt.

Toepassingen

Medicinaal

Wijnruit werkt bedarend, zweetbevorderend, ontzwellend, maagversterkend en tegen zenuwkrampen. Meestal wordt wijnruit voorgeschreven als licht sedativum of als krampoplossend middel, soms eveneens als middel bij oogklachten. Sommige kruidenkundigen echter noemen wijnruit giftig en vaak wordt op het gevaar van overdosering en mogelijke allergische reacties gewezen. Nietemin met wijnruit door de geschiedenis heen een van de koplopers zijn geweest wat veelzijdigheid betreft inzake medicinale inzetbaarheid.

Wijnruit zou het gezichtsvermogen verbeteren, of blindheid voorkomen. Geen vreemde gedachte omdat het kruid de flavonoïde rutine bevat, die een versterkend effect heeft op haarvaten en daarom effectief kan zijn bij oogzwakte door intensieve inspanning.

Wijnruit werd veel gebruikt als beschermkruid tegen de duivel, tegen allerlei soorten vergif, heksen, de pest en tegen katten. Er zijn berichten dat ratten, die de pest overbrachten, inderdaad ook niet graag in de buurt van wijnruit kwamen.

Wijnruit werkt kiemdodend en conserverend en vertraagd verval en ontbinding.

Homeopathie
Ruta-graveolens wordt in de homeopathie toegepast http://www.vsmhomeopathie.nl/geneesmiddelbeschrijving/976/Ruta-graveolens


Culinair
Je kunt wijnruit in kleine hoeveelheden gebruiken als specerij.

Gebruik

De bladeren en de wortel wordt gebruikt. De medicinale eigenschappen zitten vooral in de wortel.

Waarschuwing
Wijnruit staat bekend als abortivum (miskraam opwekkend). Niet gebruiken tijdens zwangerschap of borstvoeding.

Hoewel kleine hoeveelheden geen kwaad kunnen, is wijnruit in grote hoeveelheden giftig en kan ernstige maag- en darmklachten, opzwellen van de tong en hevige speekselvloed, huidirritatie en lichtgevoeligheid veroorzaken. De meeste kruidenboeken adviseren daarom niet veel meer dan 5 gram per halve liter thee te gebruiken.

Bij overgevoelige mensen kunnen zich bij het plukken van wijnruit huidirritaties voordoen.
Omdat de plant fototoxisch is, kan bij zonnig weer bij sommige mensen bij aanraking nare huidirritatie ontstaan. Bij snoeien in de zon dus zorgen voor lange mouwen en handschoenen. Niet op de huid gebruiken.

Wijnruit is uitermate geschikt om in huis her en der op te hangen om vliegen en motten te verjagen. Ook is het een goed kruid om gedroogd in kruidenzakjes voor in de kledingkast te doen. En niet in het minst is het een zeer aantrekkelijk kruid in boeketten en potpourri's.